در روزهایی که شیوع بیماری کرونا کشور را دچار یک شوک بزرگ و مردم را به پناه بردن در خانه‌ها کشانده بود، انتشار «خراسانیات» با صدای هنرمند بی‌بدیل محمدرضا شجریان و نوازندگی پرویز مشتکاتیان همچون وزش نسیمی تازه بود.آلبوم «خراسانیات» از مجموعه آثار مشترک محمدرضا شجریان و زنده‌یاد پرویز مشکاتیان که در سال ۱۳۶۵ ضبط شده بود، سه‌شنبه بیستم اسفند 1398، به‌طور رسمی منتشر شد. دوران همکاری شجریان و مشکاتیان در دهه شصت را از نقاط عطف و برجسته‌ترین دوران فعالیت هر دو هنرمند برمی شمارند . نکته غم انگیز این که بیش از ده سال از مرگ پرویز مشکاتیان و خاموشی ابدی او می‌گذرد و مدت‌هاست که استاد شجریان نیز به دلیل عوارض بیماری نتوانسته آواز بخواند .
در سال‌های 1360 پرویز مشکاتیان آثار درخشان و محبوبی مثل «بیداد»، «نوا مرکب خوانی»، و «دستان» را با آواز فوق‌العاده شجریان منتشر کرد و در موسیقی کلاسیک ایرانی بعد از انقلاب نام خود را به نیکی باقی گذاشت. از گروه عارف در آلبوم «نوا مرکب‌خوانی» همان صداهایی را می‌شنویم که در «خراسانیات» می‌شنویم زیرا ترکیب اعضای گروه تقریبا مشابه با همان آلبوم است.شنیدن صدای محمدرضا شجریان در «خراسانیات» با لهجه شیرین مشهدی، لذت شنیدن این اثر را دو چندان می‌کند. آوازخوانی استاد شجریان در این آلبوم کم از درخشان‌ترین آثارش ندارد..آلبوم «خراسانیات» شامل هفت قطعه است که برخی از آنها حال و هوایی خراسانی دارند. شجریان و مشکاتیان، هر دو، زاده خراسان‌اند.طراحی جلد آلبوم «خراسانیات» با آوا مشکاتیان ،فرزند پرویز مشکاتیان و نوه محمدرضا شجریان بوده است.مدت زمان البوم پنجاه و پنج دقیقه است. ضبط استودیی این آلبوم به سال ۱۳۶۵بر می‌گردد به زمانی که همکاری شجریان و مشکاتیان در اوج بود و برخی کارشناسان موسیقی معتقدند برجسته‌ترین دوران فعالیت هر دو هنرمند در دهه شصت بوده است. برطبق اعلام سامانه صدور مجوز دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مجوز آلبوم «خراسانیات» متعلق به شرکت «دل آواز» در ژانر موسیقی سنتی پیش از این و در تاریخ ۵ مرداد ۱۳۹۸ صادر شده بود.آلبوم «خراسانیات» با الهام از موسیقی مقامی منطقه خراسان تولید و اجرا شده است که «مقدمه کاروانیان»، «زلفای قجری»، «تک نوازی سنتور»، «یقین دِرُم»، «گفتی که ممیر وچهار مضراب»، «قطعه خزان»، «ساز و آواز دشتستانی- از اجرای صحنه در آلمان غربی ۱۹۸۹» عنوان آثاری هستند که در این آلبوم پیش روی مخاطبان قرار گرفته است.با این حال، همایون شجریان گفته است، ساز و آواز موجود در این آلبوم ضبط نشده بود، به همین دلیل و با توجه به وضعیت جسمانی شجریان در سال‌های اخیر که توان انجام هیچ فعالیتی ندارد، یک ساز و آواز از کنسرت آلمان شجریان و مشکاتیان در سال ۱۹۸۹ میلادی به آن اضافه شده است.عنوان این قطعه در آلبوم «ساز و آواز دشستانی» با شعرهای باباطاهر و با زمان نزدیک به ده دقیقه است. در توضیحات تکمیلی این آلبوم که بخشی از طراحی گرافیک آن با دست نوشته‌ای از پرویز مشکاتیان انجام گرفته، آمده است: «آلبوم خراسانیات اثر شنیده‌نشده‌ای است با صدای محمدرضا شجریان استاد آواز ایرانی و آهنگسازی زنده‌یاد پرویز مشکاتیان است. در این اثر که برگرفته از موسیقی مقامی خراسان است، از اشعار باباطاهر عریان و ملک‌الشعرای بهار بهره گرفته شده است.آلبوم خراسانیات در سال ۱۳۶۵ ضبط شده است.
اجرای موسیقی این اثر که ۳۳ سال پیش در استودیو بل انجام گرفته، بر عهده گروه عارف بوده است با نوازندگانی چون پرویز مشکاتیان، منصور سینکی، جمشید عندلیبی، محمد فیروزی، اردشیر کامکار، بیژن کامکار و ارژنگ کامکار.
قطعه «مقدمه کاروانیان »در سال 1386 در آلبوم «مقام صبر» هم منتشر شده بود. البته در آلبوم «خراسانیات» ، قطعه کاروانیان تنظیمی متفاوت دارد. تصنیف «گفتی که ممیر» تسلط پرویز مشکاتیان به ردیف موسیقی ایران را به اثبات می‌رساند و آواز درخشان استاد شجریان و تسلط به شعرخوانی در این قطعه کاملا خودنمایی می‌کند.
قطعه «زلفای قجر» راک است. قطعه «خزان» از قطعاتی است که در سال‌های پس از 1365 بارها اجرا شده و به گوش آشناست. همه اجراهای متعددی چه به صورت تک‌نوازی یا گروه نوازی از آن را علاقمندان موسیقی اصیل ایرانی بارها شنیده اند. نکته جالب این که شاید این اجرا را بتوان یکی از اولین اجراهای گروهی آن دانست.قطعه پنجم«تک نوازی سنتور» در دستگاه شور است و اولین بار در این آلبوم منتشر شده است. قطعه هفتم تصنیف «یقین درم» را در سال‌های آخر زندگی استاد مشکاتیان در آلبوم «تمنا» با صدای خود مشکاتیان هم شنیدیم. اثری که می‌توان آن را نزدیک به حال و هوای موسیقی خراسان هم دانست. در قطعات قبلی آلبوم خراسانیات فضای قطعات موسیقی کلاسیک ایرانی است اما در تصنیف «یقین درم» به موسیقی منطقه خراسان نزدیک‌تر است .
این نخستین بار نیست که آلبومی از فعالیت مشترک محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان با تأخیری تا این حد طولانی منتشر می‌شود. در سال ۱۳۹۵ آلبوم «طریق عشق» با خوانندگی شجریان و آهنگسازی مشکاتیان و اجرای گروه عارف منتشر شد که در سال ۱۳۶۷ در پاریس اجرا شده بود.
از دیگر آثار از این دست می‌توان به آلبوم «قاصدک» اشاره کرد که آخرین کار مشترک محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان بود و در سال ۱۳۷۴ در چند کشور اجرا کردند.
آلبوم «قاصدک در داخل ایران اجازه انتشار پیدا نکرد، تا در سال ۱۳۹۴ که به‌صورت رسمی در خارج از ایران منتشر شد.
می‌گویند آثار منتشرنشده دیگری نیز از شجریان و مشکاتیان، با هم یا جدا، وجود دارد که باید دید چه زمانی به دست دوستداران آنها خواهد رسید.
پرویز مشکاتیان موسیقیدان و نوازنده سنتور و متولد سال ۱۳۳۴ در نیشابور بود . او آموزش موسیقی را از سن ۶ سالگی آغاز کرد .او در دانشگاه هنرهای زیبای دانشگاه تهران تحصیل کرد و به طور جدی به نوازندگی سنتور پرداخت .او در طول زندگی اش چند اثر مشترک هم با محمدرضا شجریان دارد .این هنرمند دچار نارسایی قلبی بود و در سال ۱۳۸۸ در اثر ایست قلبی درگذشت .
پرویز مشکاتیان مقدمات موسیقی را از ۶ سالگی نزد پدرش، حسن مشکاتیان، آموخت و نخستین کنسرت خود را در سن ۸ سالگی در مراسم گردهمایی دانش آموزان در مدرسه امیر معزی نیشابور ارائه داد. مشکاتیان سال ۱۳۵۳ در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران قبول شد. مشکاتیان همزمان به آموزش ردیف میززا عبدالله نزد نور علی خان برومند و ردیف موسیقی سنتی نزد دکتر داریوش صفوت پرداخت.پرویز مشکاتیان همزمان با آموزش ردیف مبانی موسیقی و موسیقی ایرانی را نزد اساتیدی چون دکتر محمدتقی مسعودیه، عبدالله خان دوامی، سعید هرمزی، یوسف فروتن ادامه داد.پرویز مشکاتیان از سال ۱۳۵۴ همکاری خود را با مرکز حفظ و اشاعه موسیقی به عنوان مدرس و نوازنده سنتور و سرپرست گروه زیر نظر دکتر داریوش صفوت ادامه داد و درکنار آن به اجرای کنسرت های متعدد با خوانندگانی چون پریسا( فاطمه واعظی) و هنگامه اخوان پرداخت.پرویز مشکاتیان در سال ۱۳۵۶ گروه عارف را تشکیل داد.درهمین سال پرویز مشکاتیان در آزمون باربد که به ابتکار استاد نورعلی برومند برگزار می شد شرکت کرد و به همراه پشنگ کامکار مقام اول در رشته سنتور را کسب کرد.پرویز مشکاتیان همچنین به همراه داریوش طلایی مقام ممتاز در ردیف نوازی را به دست آورد. پرویز مشکاتیان با افسانه شجریان دختر محمدرضا شجریان ازدواج کرد ولی در دهه ۱۳۷۰ از او طلاق گرفت.
پرویز مشکاتیان از سال ۱۳۵۶، همکاری با رادیو را زیر نظر هوشنگ ابتهاج آغاز کرد ولی پس از واقعه ۱۷شهریور ۱۳۵۷ استاد مشکاتیان از رادیو استعفا داد و مؤسسه چاووش را با همکاری هنرمندان گروه عارف و شیدا تشکیل داد.پرویز مشکاتیان سپس با همکاری شهرام ناظری، تصنیف «مرا عاشق» را بر روی شعر مولانا ساخت . استاد پرویز مشکاتیان از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۷ با محمدرضا شجریان همکاری داشت که نتیجهٔ این همکاری، آثار ماندگار است.
پرویز مشکاتیان در همه این آثار، به عنوان آهنگساز و نوازندهٔ سنتور (در سِرّ عشق به عنوان نوازندهٔ سه‌تار) همکاری داشت. از سال ۶۷ مشکاتیان با خوانندگان دیگری همکاری را آغاز کرد. شهرام ناظری (آلبوم لاله بهار)، علی جهاندار (آلبوم صبح مشتاقان)، علیرضا افتخاری (مقام صبر)، ایرج بسطامی (موسم گل، افشاری مرکب، مژده بهار،وطن من)، علی رستمیان و حمید رضا نوربخش (کنسرت گروه عارف) از جمله آنها بوده‌اند.
پرویز مشکاتیان این هنرمند نامی کشورمان در تاریخ ۲۹ شهریور ۸۸ دارفانی را در سن 54 سالگی وداع گفت. خانه موسیقی در هشتمین سالگرد خود مراسمی در تالار کشور برگزار کرد و از مقام هنری پرویز مشکاتیان تجلیل به عمل آورد. محمدرضا شجریان نیز از سال ۱۳۹۵ که اعلام کرد به بیماری سرطان مبتلاست، در پی عوارض ناشی از درمان، به وضعیت عادی بازنگشت و حدود یک سال است که پیوسته تحت مراقبت ویژه قرار دارد. محمدرضا شجریان اول مهر ماه ۱۳۱۹ در مشهد متولد شد. چنانکه خود در خاطراتش از ایام کودکی بیان کرده، ۵ ساله بود که در خلوت کودکانه‌اش آواز می‌خواند.۱۵بهمن۱۳۲۶ به کلاس اول می‌رود و یک سال بعد به آموزش تلاوت قرآن‌کریم نزد پدر می‌پردازد. در ۹ سالگی تلاوت قرآن را آغاز می‌کند و یک سال بعد این کار را در میتینگ‌ها و اجتماعات سیاسی ان سال‌ها ادامه می‌دهد.در سال ۱۳۳۱ برای نخستین بار صدایش از رادیو خراسان پخش می‌شود. سال ۱۳۳۲ عنوان شاگرد ممتاز را در بین دانش آموزان مشهدی از آن خود می‌کند و سپس در دبیرستان شاهرضا تحصیلات خود را پی می‌گیرد. همزمان در مسابقات فوتبال دبیرستان‌های مشهد هم حضور می‌یابد و در سال ۱۳۳۴ موفق می‌شود به تیم دانش آموزی استان راه یابد.شجریان در سال ۱۳۳۶ به دانشسرای مقدماتی در مشهد می‌رود و از همین سال است که برای نخستین بار با یک معلم موسیقی به نام جوان آشنا می‌شود. پی گیری جدی کار آواز سبب می‌شود تا در سال ۱۳۳۸ وی به اجرای آوازهایی بدون ساز ونیز قرائت قرآن برای رادیو خراسان بپردازد. یک سال بعد شجریان دیپلم دانشسرای عالی را می‌گیرد و به استخدام آموزش و پرورش در می‌آید و همزمان به تدریس در دبستان خواجه نظام‌الملک بخش رادکان می پردازد و نیز با سنتور آشنا می‌شود.
آشنایی با سنتور این اشتیاق را در وی شدت می‌بخشد که با نت و فراگیری سنتور نزد آقای جلال اخباری و شروع سنتور سازی و تحقیق برای بهتر کردن صدای سنتور تجربه‌های خود درموسیقی را گسترش دهد.شجریان در همین سال در شهر قوچان ازدواج می‌کند و مرداد ماه جشن عروسی می‌گیرند که حاصل این ازدواج آغاز یک زندگی سی ساله و سه دختر ویک پسر(همایون) است.
در سال ۱۳۴۲ وی از بخش رادکان به روستای شاه اباد مشهد به عنوان مدیر دبستان منتقل می‌شود .او موفق می‌شود که اولین سنتور خود را با چوب توت بسازد.
بعد از چند سال تدریس و مدیری دبستان‌های مشهد آذر ماه ۱۳۴۶ شجریان به تهران منتقل می‌شود و از همان بدو ورود با استاد احمد عبادی (نوازنده و نواساز نامی سه‌تار) آشنا می‌شود وهمزمان به همکاری با رادیو ایران می‌پردازد و در کنار آن به کلاس درس اواز استاد اسماعیل مهرتاش و انجمن خوشنویسان نزد استاد بوذری می‌رود. اشنایی با رضا ورزنده (استاد سنتور) در تابستان همین سال. اجرا و ضبط اولین برنامه در رادیو ایران که با عنوان «برگ سبز شماره ی ۲۱۶» در شب جمعه ۱۵ اذر ماه پخش شد از دیگر فعالیت‌های شجریان در این سال بود.کار در رادیو با نام مستعار سیاوش بیدکانی تا سال ۱۳۵۰ خورشیدی و بعد در رادیو و تلویزیون با نام خودش از جمله تلاش‌های شجریان در مسیر زندگی هنری‌اش به شمار می‌رفت.در سال ۱۳۴۷ از آموزش و پرورش به وزارت منابع طبیعی انتقال می یابد و همزمان به کلاس خوشنویسی استاد حسن میرخانی می‌رود.
در همین سالهاست که وی برنامه‌هایی با استاد احمد عبادی، لطف الله مجد، اجرا می‌کند.
در سال ۱۳۴۹ همکاری خود با با برنامه‌های تلویزیون ملی ایران را آغاز می‌کند و همزمان به دریافت خوشنویس ممتاز نایل می‌شود.در سال ۱۳۵۰ با استاد فرامرز پایور آشنا می‌شود. به مشق سنتور و اموزش ردیف اوازی صبا نزد ایشان می‌پردازد. در همین سال است که وی افتخار آشنایی با شاعر گرانمایه هوشنگ ابتهاج سایه را پیدا می‌کند و به همکاری با برنامه گلهای تازه رادیو می‌پردازد.در سال ۱۳۵۱ شجریان ضمن همکاری در برنامه گلها با استاد نور علی خان برومند آشنا می‌شود و به آموزش سبک وشیوه آوازی طاهر زاده نزد وی مشغول می‌شود. آشنایی با استاد دوامی و نیز آموختن ردیف‌های آوازی از دیگر توفیقات شجریان دراین سال بود.در سال ۱۳۵۲ وی به اتفاق گروهی از هنر مندان چون محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگفر، حسین علیزاده، جلال ذوالفنون، داود گنجه‌ای و مقدسی و حدادی و دیگران هنرمندان مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را به سرپرستی استاد داریوش صفوت بنا می‌گذارند.
در سال ۱۳۵۶ شرکت دل آواز را تاسیس و نیز در سال ۱۳۵۷ در مسابقات تلاوت قرآن سراسر کشور به مقام نخست می‌رسددر سال ۱۳۵۸ با غلامرضا دادبه آشنا می‌شود و سپس آلبوم‌های مختلفی را با گروه پایور و نیز آلبوم‌های دیگری را با گروه شیدا و عارف کار می‌کند.در فاصله سال‌های دهه شصت شجریان همکاری گسترده‌ای را با پرویز مشکاتیان آغاز می‌کند که حاصل آن آلبوم‌های ماهور، بیداد، نوا، دستان و ... است. در همین سال‌ها وی به اتفاق گروه عارف کنسرت‌هایی را در خارج از ایران اجرا می‌کند.از سال ۶۸ وی با گروه پیرنیاکان و عندلیبی به اجرا کنسرت در آمریکا و اروپا می‌پردازند. این گروه در سال بعد و به دلیل زلزله رودبار کنسرت‌هایی را در جمع آوری کمک مردم دنیا دراروپا و آمریکا اجرا می‌کنند..در سال ۷۱ پس از ازدواج با همسر دوم خانم کتایون خوانساری به اجرای کنسرت‌های مرحله دوم در امریکا با داریوش پیر نیاکان، جمشید عندلیبی و همایون شجریان (اوت تا نوامبر) می پردازد. انتشار آلبوم یاد ایام، آسمان عشق و نیز دلشدگان حاصل این سال‌ها است.در سال ۱۳۷۴ وی کنسرت‌هایی در شهرهای اصفهان، شیراز، ساری، کرمان و سنندج را برگزار می‌کند و در همین سال آلبوم «چشمه نوش» (با محمد رضا لطفی) گنبد مینا، جان عشاق، مدتی بعد در خیال را با همکاری مجید درخشانی منتشر می‌کند.
سال 77 وی آلبوم «شب؛ سکوت، کویر» را با آهنگسازی کیهان کلهر منتشر می‌کند.شجریان در سال ۷۸ جایزه افتخاری یونسکو را دریافت می‌کند (جایزه پیکاسو) و کتاب راز مانا نیز از وی درسال ۷۹ منتشر می‌شود.از یکی دو سال بعد وی به اتقاق کیهان کلهر و حسین علیزاده و همایون شجریان کنسرت‌هایی را در اروپا و آمریکا اجرا می‌کنند که حاصل ان آلبوم‌های نوا، داد و بیداد، زمستان است.
شجریان به اتقاق علیزاده و کلهر و فرزندش در زمستان سال ۱۳۸۳ به مناسبت زلزله بم کنسرتی را درتهران برپا می‌کنند و همزمان اعلام می‌کنند که قصد دارند مجتمعی را به نام باغ هنر بم بسازند که دی وی دی همنوا بابم حاصل چنین اندیشه‌ای است.شجریان پس از آن در سال ۸۴ نیز کنسرتی دیگر با علیزاده و کلهر و همایون درتالار کشور برگزار می‌کند.وی آلبوم صوتی «مرغ خوش‌خوان» و دو آلبوم تصویری کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در دبی و کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در تهران که مربوط به همکاری او با گروه شهناز بود را در اوایل دههٔ ۱۳۹۰ منتشر کرد.
پس از آن، به صورت موقت با برادران پورناظری (تهمورس پورناظری و سهراب پورناظری) همکاری کرد که حاصل آن آلبوم «رنگ‌های تعالی» بود. البته این اثر به صورت رسمی منتشر نشده، بلکه بر روی اینترنت پخش شده‌است.محمدرضا شجریان، بعد از آن، همکاری با برادران پورناظری را قطع کرد و در سال ۱۳۹۳ یک بار دیگر به‌همراه گروه شهناز و با حضور سعید فرج‌پوری یک تور کنسرت جهانی با عنوان سرگشتگان عشق برگزار کرد.شجریان در هفتم شهریور ۱۳۹۴ در بیمارستان کسری بستری شد.
